У гістарычнай рубрыцы мы часта знаёмім з постацямі вядомых у мінулым людзей – як палякаў, так і прадстаўнікоў іншых нацый. Сёньня – чарговая гістарычнай пэрсона. У «Машыне часу» – постаць аднаго з першапраходцаў у польскай авіяцыі Станіслава Скаржыньскага.
Станіслаў Скаржыньскі нарадзіўся ў звычайнай сям’і ў 1899 годзе ў гарадку Варта каля цэнтральнапольскага гораду Лодзь. Авіяцыяй ён пачаў цікавіцца са школьных гадоў. Нагадаем, што ў тыя часы, напярэдадні Першай сусьветнай вайны, авіяцыя была нечым абсалютна новым. Распавядае гісторык Януш Асіца.
Януш Асіца: У 1918 годзе, калі завяршалася Вялікая вайна, Станіслаў Скаржыньскі здаваў экзамэны на атэстат сталасьці ў гімназіі гораду Ўлацлавэк. Здаўшы іспыты, ён пасьпеў закончыць два сэмэстры Варшаўскага палітэхнічнага ўнівэрсытэту, пасьля чаго быў прызваны ў адроджанае Войска Польскае. Змагаўся Станіслаў Скаржыньскі на ўсходнім фронце, з 1919 годзе як афіцэр, падпаручнік, бо ён закончыў курсы маладых афіцэраў. Двойчы быў паранены: у 1919 годзе пад Полацкам, у жніўні 1920 году – пад Варшавай. Вайну ён закончыў кавалерам Сярэбрага крыжа ордэна Virtuti Militari 5-га кляса. Кар’еру пехацінца Станіслаў Скаржыньскі закончыў, паступіўшы ў школу пілётаў у горадзе Быдгашч, якую ён закончыў у 1925 годзе.
Пасьля заканчэньня школы Станіслаў Скаржыньскі трапляе на службу ў Варшаву. У 1927 годзе атрымлівае званьне капітана. З 1928 да 1930 году – камандзір эскадрыльлі. Тады ж прайшоў вучобу ў авіяцыйнай школе ВПС Румыніі.
З 1 лютага па 5 траўня 1931 году разам з паручнікам Анджэем Маркевічам на самалёце польскай канструкцыі PZL Ł.2 абагнуў Афрыку. Палякі зьдзейсьнілі пералёт працягласьцю ў 25 770 км, вылецеўшы з Варшавы й наведаўшы на шляху Бялград, Атэны, Каір, Хартум, Элізабэтвіль, Леапальдвіль, Лагас, Бамако, Дакар, Агадыр, Касаблянку й Парыж. Пералёт быў даволі цяжкім, бо ў самалёта пэрыядычна ўзьнікалі праблемы з рухавіком.
У сваю чаргу 8 траўня 1933 году Станіслаў Скаржыньскі ў адзіночку на аднамясцовым самалёце RWD-5bis праляцеў над Атлянтычным акіянам. Траса вяла з Сэн-Люі ў Сэнэгале ў Масэё ў Бразыліі. Ён стаў першым палякам, які зьдзейсьніў пералёт праз Атлянтыку. Дарэчы, цікавы факт: пералёт ён зьдзяйсьняў не ў камбінэзоне пілёта, але ў элегантным касьцюме, што было свайго роду фэномэнам. За пералёт ён быў узнагароджаны мэдалём Міжнароднай авіяцыйнай фэдэрацыі, а польскія ўлады ўзнагародзілі Ордэнам адраджэньня Польшчы (другі паводле важнасьці польскі ордэн).
У 1934 годзе атрымаў званьне маёра, у 1938 – падпалкоўніка. Перад самай вайной быў накіраваны ў Румынію ў пасольства Польшчы ў якасьці намесьніка вайсковага аташэ. Калі пачалася Другая сусьветная вайна, трапіў з Румыніі ў Францыю, пазьней – у Вялікабрытанію. Служыў у 305-м дывізіёне бамбавікоў. Загінуў як адзіны з усяго экіпажу бамбавіка Vickers Wellington 26 чэрвеня 1942 году, калі вяртаўся з бамбаваньня Брэмэну. Пасьмяротна павышаны да званьня палкоўніка.
вс
У гістарычнай рубрыцы мы часта знаёмім з постацямі вядомых у мінулым людзей – як палякаў, так і прадстаўнікоў іншых нацый. Сёньня – чарговая гістарычнай пэрсона. У «Машыне часу» – постаць аднаго з піянэраў польскай авіяцыі Станіслава Скаржыньскага.
Станіслаў Скаржыньскі нарадзіўся ў звычайнай сям’і ў 1899 годзе ў гарадку Варта каля цэнтральнапольскага гораду Лодзь. Авіяцыяй ён пачаў цікавіцца са школьных гадоў. Нагадаем, што ў тыя часы, напярэдадні Першай сусьветнай вайны, авіяцыя была нечым абсалютна новым. Распавядае гісторык Януш Асіца.
Януш Асіца: У 1918 годзе, калі завяршалася Вялікая вайна, Станіслаў Скаржыньскі здаваў экзамэны на атэстат сталасьці ў гімназіі гораду Ўлацлавэк. Здаўшы іспыты, ён пасьпеў закончыць два сэмэстры Варшаўскага палітэхнічнага ўнівэрсытэту, пасьля чаго быў прызваны ў адроджанае Войска Польскае. Змагаўся Станіслаў Скаржыньскі на ўсходнім фронце, з 1919 годзе як афіцэр, падпаручнік, бо ён закончыў курсы маладых афіцэраў.
Двойчы быў паранены: у 1919 годзе пад Полацкам, у жніўні 1920 году – пад Варшавай. Вайну ён закончыў кавалерам Сярэбрага крыжа ордэна Virtuti Militari 5-га кляса. Кар’еру пехацінца Станіслаў Скаржыньскі закончыў, паступіўшы ў школу пілётаў у горадзе Быдгашч, якую ён закончыў у 1925 годзе.
Пасьля заканчэньня школы Станіслаў Скаржыньскі трапляе на службу ў Варшаву. У 1927 годзе атрымлівае званьне капітана. З 1928 да 1930 году – камандзір эскадрыльлі. Тады ж прайшоў вучобу ў авіяцыйнай школе ВПС Румыніі.
Станіслаў Скаржыньскі (другі зьлева) на фоне самалёту PZL Ł.2, зіма, 1931 год, Варшава
З 1 лютага па 5 траўня 1931 году разам з паручнікам Анджэем Маркевічам на самалёце польскай канструкцыі PZL Ł.2 абагнуў Афрыку. Палякі зьдзейсьнілі пералёт працягласьцю ў 25 770 км, вылецеўшы з Варшавы й наведаўшы на шляху Бялград, Атэны, Каір, Хартум, Элізабэтвіль, Леапальдвіль, Лагас, Бамако, Дакар, Агадыр, Касаблянку й Парыж. Пералёт быў даволі цяжкім, бо ў самалёта пэрыядычна ўзьнікалі праблемы з рухавіком.
Станіслаў Скаржыньскі ў Кракаве, 19 сакавіка 1934 году
У сваю чаргу 8 траўня 1933 году Станіслаў Скаржыньскі ў адзіночку на аднамясцовым самалёце RWD-5bis праляцеў над Атлянтычным акіянам. Траса вяла з Сэн-Люі ў Сэнэгале ў Масэё ў Бразыліі. Ён стаў першым палякам, які зьдзейсьніў пералёт праз Атлянтыку. Дарэчы, цікавы факт: пералёт ён зьдзяйсьняў не ў камбінэзоне пілёта, але ў элегантным касьцюме, што было свайго роду фэномэнам.
Самалёт RWD-5bis, травень 1933 году
За пералёт ён быў узнагароджаны мэдалём Міжнароднай авіяцыйнай фэдэрацыі, а польскія ўлады ўзнагародзілі Ордэнам адраджэньня Польшчы (другі паводле важнасьці польскі ордэн).
У 1934 годзе атрымаў званьне маёра, у 1938 – падпалкоўніка. Перад самай вайной быў накіраваны ў Румынію ў пасольства Польшчы ў якасьці намесьніка вайсковага аташэ. Калі пачалася Другая сусьветная вайна, трапіў з Румыніі ў Францыю, пазьней – у Вялікабрытанію. Служыў у 305-м дывізіёне бамбавікоў. Загінуў як адзіны з усяго экіпажу бамбавіка Vickers Wellington 26 чэрвеня 1942 году, калі вяртаўся з бамбаваньня Брэмэну. Пасьмяротна павышаны да званьня палкоўніка.
вс
слухайце далучаны гукавы файл
фота: Narodowe Archiwum Cyfrowe