Ці атрымаюць працяг «Маршы абураных беларусаў» і як адрэагуюць улады на сацыяльны пратэст? Ці зможа іранская нафта замяніць танную расейскую? Ці захочуць кітайцы купіць акцыі беларускіх прамысловых гігантаў? Галоўныя тэмы апошніх 7 дзён у сёньняшнім «Палітычным люстэрку» абмяркоўваюць Аляксандар Папко й экспэрт EAST-Center палітоляг Андрэй Елісееў.
«Падаткам на дармаедзтва» ўлады самі загналі сябе ў кут
Галоўнай падзеяй мінулых 7 дзён сталі пратэсты супраць так званага «падатку на дармаедзтва», тэрмін аплаты якога мінуў 20 лютага. У пятніцу 17 лютага каля 3 тысячаў чалавек сабраліся на «Марш абураных беларусаў» у Менску. Пра два дні, нечакана для многіх, шматлюдныя акцыі пратэсту прайшлі ў рэгіянальных цэнтрах. Дзесяткі людзей выйшлі на вуліцы ў Віцебску, Горадні і Берасьці, некалькі соцень – у Магілёве, а ў Гомелі супраць непапулярнага падатку пратэставалі больш за 3 тысячы чалавек. Ці будзе шырыцца сацыяльны пратэст? Хто яго ўзначаліць? Як адрэагуюць улады – скасуюць непапулярны падатак ці пачнуць рэпрэсіі?
Андрэй Елісееў: З 2014 году валавы ўнутраны прадукт у Беларусі скараціўся прыблізна на 7%. Гэта адзін з найгоршых паказчыкаў з усіх краінаў сьвету. У цяжкой эканамічнай сытуацыі Дэкрэт №3 стаў шмат для каго апошняй кропляй. Апазыцыя ня здольная аб’яднацца. Таму беларусы будуць аб’ядноўвацца самі – праз сацыяльныя сеткі. Уладам, безумоўна, было б лепей скасаваць збор, які не вырашае эканамічных праблемаў, а толькі павышае сацыяльную напружанасьць. Але Лукашэнка грае ў моцнага лідара, які ня можа «адкаціць назад», таму ён сам загнаў сябе ў кут. Мяркую, што Дэкрэт №3 стаў вялікай памылкай сыстэмы. Мы назіраем толькі пачатак часьцейшых і больш масавых сацыяльных пратэстаў.
«7 беларускамоўных садкоў – гэта менш за 1% дашкольнікаў Менска»
У Менску заўважальна вырасьце колькасьць дзіцячых садкоў і клясаў з беларускай мовай навучаньня. 15 сакавіка прадстаўнікі адміністрацыі Фрунзенскага раёну сталіцы заявілі, што з новага навучальнага году беларускамоўныя групы зьявяцца ў сямі садках замест двух, а клясы з беларускай мовай навучаньня будуць не ў адной, а ў сямі школах. Улады Беларусі ўсур’ёз мяняюць моўную палітыку? Ці беларускамоўныя клясы пачнуць масава адчыняць у іншых гарадах і раёнах?
Андрэй Елісееў: Гучыць прыгожа, але ўсё пазнаецца ў параўнаньні. У Беларусі каля 4 тысячаў дзіцячых садкоў, зь іх у сталіцы – больш за 400. Калі чыноўнікі абяцаюць стварыць беларускія групы ў 7 установах, то гэта менш за 2% ад усёй колькасьці сталічных садкоў. Калі ўзяць пад увагу, што гэта будуць толькі асобныя групы ў дзіцячых садках, то выйдзе, што дзяцей у такіх садках будзе менш за 1% ад агульнай колькасьці. У Беларусі 300 тысячаў дзяцей дашкольнага ўзросту. Каб хаця б 10% зь іх – гэта значыць 30 тысячаў – хадзілі ў беларускамоўныя групы, то тады можна было б казаць пра нейкую станоўчую тэндэнцыю й дзяржаўную палітыку па адраджэньні мовы. Цяпер адбываецца мізэрны крок наперад. Сыгналаў таго, што гэта будзе масавая зьява – няма.
Іранская нафта – блеф, і Крэмль гэта ведае
Беларусь упершыню набыла партыю нафты ў Ірана – паведаміла 16 сакавіка інфармагенцтва Reuters. Ці Іран, з якога нядаўна былі зьнятыя санкцыі, зможа даць Беларусі дастаткова таннай нафты й кампэнсаваць скарачэньне паставак паліва з Расеі?
Андрэй Елісееў: Купленай у Іране партыі нафты хопіць на пару дзён. Ніхто ня дасьць Беларусі нафты таньней за расейскую. Расейская нафта бязмытная, і кошты на яе дастаўку меншыя. Іранская будзе даражэй прыкладна на траціну. Акрамя таго, беларускія нафтаперапрацоўчыя заводы тэхналягічна дастасаваныя да перапрацоўкі менавіта пэўных тыпаў расейскай нафты. Па сваім складзе, нафта ў Іране, Азербайджане й іншых краінах адрозьніваецца. Пакупка іранскай нафты патрэбная з перамоўнага пункту гледжаньня – каб паказаць Расеі, што мы цалкам ад яе не залежым. Лукашэнка акурат чакае ў Сочы сустрэчы з Пуціным. І набыцьцё нафты патрэбнае для ўзмацненьня перамоўнай пазыцыі. Зрэшты, расейскі бок таксама абазнаны, што пастаўкі іранскай нафты – гэта, па вялікім рахунку, блеф.
Прапанова продажу прадпрыемстваў спазьнілася на 5-10 гадоў
Беларускія ўлады прапануюць кітайскім інвэстарам купіць акцыі ААТ «Гарызонт», «Віцязь», «БАТЭ» і «Гомсельмаш». Пра гэта 21 лютага распавёў на прэс-канфэрэнцыі ў Менску намесьнік старшыні Дзяржаўнага камітэту па маёмасьці Аляксей Васільеў. Ці спакусіцца Кітай на кавалак беларускага «фамільнага срэбра»?
Андрэй Елісееў: Кітай можа спакусіцца на пэўныя прапановы, калі акцыі будуць мець рэалістычную цану, і ня будуць абцяжараныя рознымі грувасткімі дадатковымі ўмовамі. Беларусь спазьнілася з прапановай продажу на гадоў пяць-дзесяць. Што такое «Віцязь» і «Гарызонт» сёньня? Параўнаем: летась на «Гарызонце» зрабілі ўсяго 22 тысячы тэлевізараў. На «віцязі» – нават меней. А 5 гадоў таму ў Беларусі выпускалася 600 тысячаў тэлевізараў. Прыватызываць гэтыя прадпрыемствы трэба было куды раней. Цяпер з кожны годам яны губляюць сваю рынкавую вартасьць. У шыфраграмах, якія былі апублікаваныя WikiLeaks, амэрыканскія дыпляматы яшчэ 10 гадоў таму пісалі, што кітайскія дэлегацыі бізнэсоўцаў пасьля шматдзённых ваяжаў па Беларусі амаль не знаходзілі цікавых аб’ектаў для ўкладаньня.
Размаўляў Аляксандар Папко